Arhitektonski prostor na početku 21. veka više nije moguće posmatrati kao geometrijski raspored objekata, već kao praktični, mentalni i simbolički odnos između objekata u realnom prostoru. Promenom shvatanja pojma urbaniteta, različite vrste komunikacija, reprezentacija i servisa u okviru jedne urbane sredine postaju neuporedivo značajnije od fizičke povezanosti njegovih izgrađenih delova.

Nivo urbaniteta određene sredine danas zavisi više od stepena integrisanosti posmatrane sredine u urbano društvo nego od klasičnih parametara kao što je gustina naseljenosti.

Laktaši, malo mesto udaljeno petnaest kilometara od velikog gradskog centra Banja Luke, izgradnjom Sportske dvorane postalo je značajan regionalni centar u kojem se održavaju košarkaške utakmice Jadranske lige, sa najvećim timovima iz regiona bivše Jugoslavije.

Prevazilaženjem potreba lokalnog konteksta, projektni zadatak je zahtevao potrebu reprezentacije složenih i različitih društvenih procesa koji se odvijaju u okviru policentrične strukture velikog urbanog sistema kakav su Banja Luka ili Republika Srpska.

Savremena arhitektonska koncepcija dvorane u Laktašima postoji između dominantne teme arhitektonskog prostora sportskog objekta i socio-kulturološkog prostora, odnosno potrebe za regionalnom reprezentacijom. Potrebe socio-kulturološkog konteksta nisu shvaćene kao zahtev za novom monumentalnošću, već isključivo kao potreba za dostojanstvenošću, što je realizovano kroz otvoren prostorni koncept.

Osnovni arhitektonski koncept objekta jeste posmatranje sportske aktivnosti kao događaja ili spektakla, sa osnovnim ciljem da se kroz otvoren, aktivan i adaptabilan prostorni sistem objekta proizvede suštinski novitet – nova društvena realnost.

Težište prostornog koncepta postoji u bliskoj budućnosti, stoga je stavljeno na proizvodnju serije aktivnih prostornih potencijala objekta-događaja koji će tokom vremena biti konstantno aktuelizovani i reaktuelizovani.

Prostorno – planski okvir i karakteristike lokacije

Definisanje lokacije i uticaji sportskog kompleksa na grad

Lokacija Sportske dvorane Laktaši definisana je Regulacionim planom dela urbanog područja Laktaša – sportsko-rekreativnog centra i komunalno-servisne zone. Planom je predviđeno da se dvorana nalazi u sklopu velikog Sportsko-rekreativnog centra na slobodnoj, ravnoj i prostorno neuređenoj površini neposredno uz centralnu gradsku zonu Laktaša.
Lokacija Sportsko-rekreativnog centra, ukupne površine 11,5 ha, oivičena je glavnom pristupnom saobraćajnicom, međugradskim putem Banja Luka – Srbac, sa severozapadne strane, dvema novoplaniranim saobraćajnicama sa zapadne i istočne strane i rekom Vrbas sa južne strane lokacije.

Izabrana lokacija je objedinila karakteristike lokacija koje se nalaze u okviru urbane zone i prigradskih lokacija. Prednosti lokacije proizašle iz blizine urbane zone su prvenstveno atraktivnost, laka pešačka dostupnost i postojanje adekvatnih infrastrukturnih kapaciteta, dok karakteristike prigradske lokacije predstavljaju velika slobodna površina, mali stepen izgrađenosti i nedovoljna uređenost.

Izvestan nedostatak lokacije predstavlja nedovoljno razvijena saobraćajna mreža i mali kapacitet pristupne saobraćajnice Banja Luka – Srbac. Izgradnja Sportske dvorane i kasnija realizacija sportsko-rekreativnog kompleksa prema regulacionom planu u finalnom pozitivnom saldu se može ispostaviti kao manje značajan aspekt od pozitivnih efekata koje će izgradnja ovakvog objekta inicirati.

Profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu arhitekta Petar Arsić ističe da je izgradnjom ovakvog objekta očekivana pozitivna reakcija da „fizički uticaji pratećih sistema mogu da budu veći od uticaja samog kompleksa i pripadajućih objekata, a u smislu transformacija područja i urbanog tkiva, kao i dugoročnih razvojnih procesa“.[1]

Prednosti blizine centralne zone Laktaša i stambene zone proizlaze iz činjenice da se izgradnjom Sportske dvorane, a posebno uređenjem celokupnog sportskog kompleksa, može očekivati razvoj aktivnih interakcija korisnika i umrežavanje između stambene zone i sportsko-rekreativnog centra.

Takođe, pored ovih socijalnih interakcija, očekivane su i značajne pozitivne transformacije na ekonomsko-komercijalnom planu kako ove zone, tako i samog grada Laktaša. Ove promene se odnose na povećanje ekonomske vrednosti lokacija u neposrednoj blizini Sportske dvorane, kao i u pogledu razvoja komercijalnih i poslovnih delatnosti u ovoj zoni grada.

Pored ovih pozitivnih uticaja može se očekivati i da će nakon izgradnje Sportske dvorane doći do rešavanja nedostataka lokacije koji se odnose na slabo razvijenu mrežu pristupnih saobraćajnica. Govoreći o međuuticajima izgradnje jednog ovako značajnog objekta i samog grada, Arsić ističe da je realno očekivati da povratne relacije imaju veoma značajne pozitivne uticaje[2] u pogledu izgradnje novih puteva ili rekonstrukcije postojeće saobraćajne mreže, tako da se može očekivati da će u skorom vremenskom periodu biti otklonjen ovaj nedostatak lokacije.

Lokacija i prostorna dispozicija Sportske dvorane Laktaši

Imajući u vidu da objekat kakav je Sportska dvorana Laktaši ima izuzetan značaj i uticaj na sredinu u kojoj se realizuje, urbanističko-prostorna dispozicija objekta i projektantsko rešenje nastali su na osnovu multidisciplinarnih istraživanja svih aspekata savremenog arhitektonskog dela: teorijskog okvira, arhitektonskog koncepta, urbanističke dispozicije, kompozicionih postavki, oblikovanja volumetrije, vizuelno-estetskih karakteristika, definisanja gabarita, materijala i osvetljenja, prostorne sagledljivosti i odnosa prema prostornom i vremenskom kontekstu.

Lokacija

Parcela regulacionim planom predviđena za izgradnju Sportske dvorane nalazi se u središnjem delu sportsko-rekreativnog kompleksa i zauzima ukupnu površinu od približno 1,1 ha, odnosno 10.798 m².

Lokacija je postavljena između otvorenog sportskog igrališta za fudbal sa istočne strane, zatim parcele planom predviđene za izgradnju sportskog hotela sa južne strane prema reci Vrbas, zaštićenog pojasa vodoizvorišta sa zapadne strane i međugradske saobraćajnice Banja Luka – Srbac sa severne strane.

Parcela je postavljena pod uglom od 60º u odnosu na pristupnu saobraćajnicu Banja Luka – Srbac, što je rezultovalo njenim trapezoidnim oblikom. Veličina i oblik lokacije omogućavaju optimalnu dispoziciju predviđenog sadržaja i adekvatnu orijentaciju objekta, pomoćnih sadržaja i parking površina.

Usled visoke kote podzemnih voda predviđeno je izdizanje parcele iznad postojeće kote terena. Imajući u vidu da se pristupna saobraćajnica Banja Luka – Srbac nalazi na apsolutnoj koti 126,00 m, projektom je predviđeno da se nivo platoa oko Sportske dvorane izdigne na kotu 125,50 m, dok je objekat, odnosno nivo prizemlja objekta sa kotom 0,00 određen na apsolutnoj koti 126,50 m.

Prostorna dispozicija

Prostorna dispozicija Sportske dvorane određena je na osnovu rezultata analize urbanističkih uslova lokacije i prostornih potreba objekta. Objekat je lociran u središnjoj zoni parcele i povučen u dubinu parcele, prema južnoj granici, sa ciljem oslobađanja prostora za javni manifestaciono-pristupni trg ispred glavnog ulaza u objekat.

Orijentacija podužne ose dvorane, ose pravca odigravanja utakmice, postavljena je u optimalnom pravcu sever–jug.

Za slobodni deo parcele između manifestacionog trga i pristupne saobraćajnice predviđen je javni parking prostor za gledaoce. Na granici između trga i parking prostora postavljeni su obavezni jarboli definisani standardima FIBA:

• zastave domaćeg i gostujućeg kluba
• zastava države domaćina
• zastava takmičenja
• zastava FIFA FER PLEJ

Organizacija i distribucija parking zona

U okviru lokacije je sprovedena diferencijacija parking površina prema grupama korisnika na sledeće parking zone:

• parking zona namenjena gledaocima sportskih i drugih manifestacija u dvorani
• parking zona namenjena za vozila specijalne namene – policiju, vatrogasce, hitnu pomoć i hendikepirana lica
• parking zona za osoblje zaposleno u dvorani
• parking zona za sportiste, sudije i zvanična lica
• parking zona za komercijalne svrhe
• parking zona za medije i televizijska reportažna kola
• parking zona za autobuse
• VIP parking zona.

Najveće parking zone namenjene gledaocima locirane su neposredno uz glavnu pristupnu saobraćajnicu, sa severne strane ispred glavnog ulaza u objekat i sa bočne zapadne strane. Ovakvim rešenjem omogućen je komforan, najkraći i najjednostavniji pristup parkiralištu.

Parking prostor je dovoljne veličine i adekvatno osvetljen, tako da se može koristiti za održavanje manifestacija na otvorenom, kao što su razne sportske, rekreativne ili društvene aktivnosti. Ostale manje namenske parking površine locirane su u izdvojenoj privatnoj zoni na istočnoj strani parcele, između objekta dvorane i postojećeg fubalskog igrališta.

Na južnoj strani objekta, prema parceli predviđenoj za izgradnju sportskog hotela, lociran je tehnički objekat sa obezbeđenim pristupom za motorna vozila. Tehnički objekat je dimenzija osnove 15,0 x 12,0 m, sa ukupnom površinom od 180,0 m² i prizemne spratnosti.

Teorijsko – konceptualna postavka arhitektonskog rešenja sportske dvorane Laktaši

Regionalni i prostorni kontekst

Arhitektonski prostor na početku 21. veka više nije moguće posmatrati kao geometrijski raspored objekata već kao praktični, mentalni i simbolički odnos između objekata u realnom prostoru.[3]

Promenom shvatanja pojma urbaniteta, različite vrste komunikacija, reprezentacija i servisa u okviru jedne urbane sredine postaju neuporedivo značajnije od fizičke povezanosti njegovih izgrađenih delova. Nivo urbaniteta određene sredine danas zavisi više od stepena integrisanosti posmatrane sredine u urbano društvo nego od klasičnih parametara kao što je gustina naseljenosti.[4]

Suštinska posledica urbanizacije savremenog društva na početku 21. veka jeste promena shvatanja urbanog prostora, koji se više ne može posmatrati kao geografski definisan i ograničen prostor. Proces urbanizacije direktno menja značenje i funkciju granica, koje iz faktora koji zatvara prostor i razdvaja različitosti postaju aktivna zona razmene i povezivanja razdvojenih jedinica.

Početak procesa transformacije granica i korišćenja njenih suprotnosti predstavlja urbani indikator za početak procesa transformacije ruralne u urbanu sredinu. Razvoj, zatim kvalitet granica, kao i njihov potencijal za povezivanje različitosti susednih zona predstavljaju odlučujući kriterijum za definisanje stepena urbanizacije društva. Savremeni proces urbanizacije ne teži unifikaciji različitih urbanih sistema, već upravo suprotno, uvažava i afirmiše specifičnosti urbanih sredina.

Iako malo mesto pored Banja Luke, u ovakvom savremenom društvenom kontekstu, izgradnjom Sportske dvorane, Laktaši postaju mesto koje postoji u mreži regionalnih centara zajedno sa centrima kakvi su Beograd, Zagreb i Ljubljana.

Umrežavanjem sa najznačajnijim regionalnim centrima preko regionalne košarkaške lige, Sportska dvorana Laktaši dobija dodatnu funkciju, možda značajniju i od sportske, reprezentaciju urbane sredine i savremenog društvenog konteksta Laktaša i Banja Luke, odnosno Republike Srpske.

Arhitektonsko – prostorni koncept sportske dvorane Laktaši

Savremena arhitektonska koncepcija dvorane u Laktašima postoji između dominantne teme arhitektonskog prostora sportskog objekta i socio-kulturološkog prostora, odnosno potrebe za regionalnom reprezentacijom. Potrebe socio-kulturološkog konteksta nisu shvaćene kao zahtev za novom monumentalnošću, već isključivo kao potreba za dostojanstvenošću realizovanom kroz otvoren prostorni koncept.

Osnovni arhitektonski koncept objekta jeste posmatranje sportske aktivnosti kao događaja ili spektakla, sa osnovnim ciljem da se kroz otvoren, aktivan i adaptabilan prostorni sistem objekta proizvede i reprezentuje suštinski novitet – nova društvena realnost.

Težište prostornog koncepta postoji u bliskoj budućnosti, stoga je stavljeno na proizvodnju serije aktivnih prostornih potencijala objekta-događaja koji će tokom vremena biti konstantno aktuelizovani i reaktuelizovani.

Teorijski okvir

Teorijski okvir arhitektonskog koncepta Sportske dvorane Laktaši predstavljaju teorija Jedinstvenog objekta arhitekture Žana Bodrijara (Jean Baudrillard) i teorija Događaja /Event Theory/.

Budućnost arhitekture, kako smatra Bodrijar, nije arhitektonska, s tim što je u tom slučaju potrebno „odrediti šta je arhitektura i u kom pravcu se kreće, odnosno šta je kultura i u kom pravcu se kreće“.[6] Porastom dominacije perspektive, specifičan oblik arhitekture i njene prakse će biti viđen kao proizvodnja koncepata čiji će uticaj i značaj izaći iz domena arhitekture i preći u socio-kulturološko polje.

Ova nova aktivnost teorije ne zahteva samo nove ideje za objekte, već otkriće novih tehnika za promišljanje i analizu oblika reprezentacije. Događaj /Event/ postoji između specifične kulturne prakse i specifičnog kulturnog konteksta u realnom vremenu.

Dualitet događaja izražen je u potrebi da se nalazi između dva oblika realnosti: imeđu onoga što je bilo i onoga će doći. Događaj je veoma labilan, ali i adaptabilan otvoren sistem čija suština jeste proizvodnja noviteta. Događaj je jedinstven i autonoman, ali u njegovoj pozadini postoji čitava mreža uticaja, namera, pozajmljivanja i razmena, koji su sastavni deo prostornog koncepta dvorane.

Oprostoravanje društvenih procesa

Period modernizma i postmodernizma, kada su projektovani „slični“ objekti koji su nastajali u okvirima pravila perioda karakterisao je veći deo 20. veka. Početak 21. veka, prema Bodrijaru, karakterišu objekti koji ne nastaju u okviru određenog umetničkog sistema, već jedinstveni objekti arhitekture[5] koji nastaju u kontekstu konstantnih promena ili mutacija urbanog prostora.

Koncept Sportske dvorane Laktaši zasniva se na konstantnom procesu transformacije šire urbane sredine i koji istovremeno vrši, prima i reprezentuje uticaje promena svog urbanog konteksta.

Koncept promene ili mutacije prostora dvorane i grada Laktaša ne označava konstataciju promena ili savremenu potrebu za konstantnim promenama, već se odnosi na koncept promena koje označavaju postajanje, kao promena koja teži nekom cilju kao rezultatu određene svesne namere.

Interpretacija i reprezentacija postajanja je daleko kompleksniji i dublji proces od pitanja promena. Na ovaj način ne implicira se postojanje strategije, kao što koncept Sportske dvorane Laktaši nije rezultat društvene strategije, jer strategija, u ovom slučaju, ne postoji, već postoji skup pojedinačnih događaja koji nesvesno odražavaju ili reflektuju stvarnost. Sportska dvorana Laktaši teži da postane jedinstveni objekat arhitekture.

Prostorno – funkcionalna organizacija objekta sportske dvorane Laktaši

Prema oblikovnom, funkcionalnom i konstruktivnom rešenju, Sportska dvorana Laktaši predstavlja jedinstveni arhitektonski objekat u regionu.

Prostorno funkcionalna shema Sportske dvorane Laktaši projektovana je u skladu sa propisima Svetske košarkaške organizacije za ovakvu vrstu objekata, FIBA – Bezbednosni standardi u sportskim dvoranama (FIBA – Safety standards in halls). Kapacitet dvorane od 3.200 mesta za gledaoce definisan je na osnovu uslova predviđenog ranga takmičenja, regionalne košarkaške lige – Jadranske lige, prema kojima minimalni dozvoljeni kapacitet dvorane iznosi 3.000 sedećih mesta.

Objekat je u funkcionalnom pogledu podeljen na dve prostorno jasno definisane celine:

• prostor sportskog igrališta
• klupske prostorije.

Dodatna diferencijacija zona u okviru objekta sprovedena je na osnovu vrste korisnika, na:

• deo namenjen gledaocima
• deo namenjen sportistima i akterima ostalih manifestacija
• deo namenjen upravi i administraciji kluba

Ostvarene površine objekta sportske dvorane Laktaši

Osnovni gabarit Sportske dvorane Laktaši određen je u skladu sa urbanističko-tehničkim uslovima lokacije i prostorno-programskim potrebama objekta. Osnovne dimenzije objekta iznose 94,00 x 54,50 m, odnosno ukupne stvarne površine objekta po etažama iznose:

 

Zbog velikih spratnih visina, objekat, u skladu sa propisima, nije obračunat samo prema stvarnim već i prema redukovanim površinama, koje iznose:

 

Diferencijacija ulaza u objekat

Funkcionalnu specifičnost organizacione sheme objekta predstavlja rešenje pristupa gledalaca. Umesto uobičajenog koncepta unutrašnje organizacione sheme sa pristupom gledalaca sa sve četiri strane objekta, zbog uslova lokacije, kvalitetnije funkcionalne organizacije, bolje preglednosti i arhitektonske koncepcije, objekat je rešen sa jednom dominantnom pristupnom stranom.

Prednosti ovakve prostorne koncepcije su višestruke, i to u funkcionalnom, ekonomskom i arhitektonsko-oblikovnom pogledu. Funkcionalne prednosti ovakvog rešenja predstavljaju mogućnost jednostavnog izdvajanja privatnog dela objekta od dela namenjenog gledaocima, kvalitetnija kontrola dvorane, bolja preglednost objekta i mogućnost kvalitetnije organizacije manifestacija kao što su koncerti i sl., koje imaju izmešteno težište događanja iz središta dvorane.

Ekonomska prednost ovakvog rešenja jeste organizacija objekta na prizemnoj etaži, bez izdizanja dvorane i ulaza na prvu etažu, što značajno povećava investicione troškove. U arhitektonsko-oblikovnom pogledu, postojanje dominantne ulazne fasade objekat sportske dvorane značenjski prevodi u objekat kulture ili druge javne namene. Na osnovu ovakve prostorne organizacije objekta sa hijerarhijskim odnosom fasada sprovedena je sledeća distibucija ulaza:

• glavni ulazi za gledaoce – severna strana objekta
• komercijalni ulaz – zapadna strana objekta
• ulaz za medije – istočna strana objekta
• ulaz za zaposlene i VIP ulaz – istočna strana objekta
• ulaz za motorna vozila.

Projektom je predviđeno da svi gledaoci objektu pristupaju kroz ulaze postavljene na glavnoj severnoj strani objekta, osim ulaza za medije, koji je izdvojen i lociran na istočnoj strani objekta. Ulazna zona uokvirena je sa obe strane zidnim masama snažnih korpusa. U okviru ovih triangulisanih korpusa locirani su biletarnice na prizemnoj etaži, unutrašnje vertikalne komunikacije i ostave za razne rekvizite na noviou prve etaže.

Ulaz za medije zbog privatnosti sportista i aktera drugih manifestacija nije predviđen u klupskom delu objekta, već u okviru korpusa glavne dvorane. Kako bi klupski deo objekta mogao da funkcioniše nezavisno od dela glavne dvorane, izdvojeni su posebni ulazi za komercijalne korisnike, zaposlene u dvorani i VIP korisnike.

Ulaz za komercijalne korisnike, koji koriste malu dvoranu u rekreativne svrhe, lociran je na zapadnoj strani objekta neposredno uz komercijalni parking, dok su ulaz za zaposlene i VIP ulaz locirani u privatnoj zoni na istočnoj strani objekta uz parking prostore namenjene zaposlenima i VIP korisnicima. U trenucima održavanja sportskih događaja komercijalni ulaz nije namenjen za gledaoce, već za hendikepirana lica, službu hitne pomoći i ostale potrebne specijalne službe.

Pražnjenje dvorane je predviđeno na osnovu posebne analize i propisanih stnadarda za ovakvu vrstu objekata. Svi navedeni ulazi u objekat se koriste kao izlazi u slučaju evakuacije, kao i posebno projektovani evakuacioni izlazi koji su locirani na zapadnoj i istočnoj strani objekta.

Programsko – funkcionalna organizacija dela sportske dvorane

Centralni prostor objekta je multifunkcionalna dvorana sa gledalištem kapaciteta 3.200 sedećih mesta. Od ovog broja, 2.860 su fiksna mesta postavljena na betonskim tribinama, dok je ostalih 340 mesta obezbeđeno montažnim – teleskopskim tribinama postavljenim na samom terenu. U okviru ovog dela objekta predviđeni su sledeći programski sadržaji:

• glavni ulaz za gledaoce sa vetrobranom
• ulazni hol
• biletarnice x 2
• tribine za gledaoce x 4
• sportsko igralište
• teretana
• prostorije za rekvizite x 2
• pomoćne prostorije x 2
• podtribinski prostor
• komercijalni prostor – mesta za osveženje sa sendvič-šankom
• sanitarne prostorije (muške i ženske) x 2
• otvoreni balkon za proslave na nivou galerije

Sportska dvorana  – Arena

Višenamensko sportsko igralište je predviđeno za održavanje košarkaških, teniskih, rukometnih i odbojkaških sportskih događaja. Dimenzionisanje igrališta sprovedeno je na osnovu sportskih standarda FIBA i IHF, prema kojima je igralište sledećih dimenzija:

– za održavanje košarkaških utakmica 15,0 x 28,0 m
– za održavanje rukometnih utakmica 20,0 x 40,0 m.

U cilju racionalnijeg iskorišćenja prostora, predviđeno je da se pre održavanja košarkaških utakmica u okviru slobodnog prostora igrališta, nastalog usled značajne razlike u veličinama rukometnih i košarkaških igrališta, postave teleskopske tribine za gledaoce sa severne i južne strane objekta.

Oko samog terena predviđen je prostor za ostale aktere sportskih događaja, sudije, delagate takmičenja, trenere i rezervne igrače i medije. Takođe, u zoni partera predviđen je bezbedan i komforan prostor za gledaoce sa invaliditetom sa lakim pristupom spoljnom ulazu i dobrim pogledom na igralište.

Sportsko igralište se u trenucima održavanja muzičkih događaja ili drugih političkih ili društvenih manifestacija može koristiti kao prostor za gledaoce. Prilikom održavanja ovakvih događaja projektom je predviđeno postavljanje koncertne bine sa južne strane, uz deo klupskih prostorija, dok bi se slobodan deo igrališta koristio kao parterni nivo namenjen publici.

Za potrebe hitne pomoći i tehničkih vozila za postavljanje muzičke scene obezbeđen je ulaz za motorna vozila na severnoj strani objekta sa mogućnošću silaska na nivo sportskog igrališta.

Organizacija tribina za gledaoce

Ulazi za gledaoce, locirani na severnoj strani objekta, dimenzionisani su prema kapacitetu dvorane i vremenu potrebnom za evakuaciju. Nakon prolaska kroz ulaznu kontrolu i zaštitni vetrobran, gledaoci pristupaju u centralni lobi iz kojeg se vrši distribucija gledalaca na odgovarajuće tribine. Sa obe strane igrališta predviđen je horizontalni komunikacioni prsten/koridor kojim gledaoci dolaze do odgovarajućih tribina.

Koridor je podnom denivelacijom od 0,5 m i bezbednosnom ogradom odvojen od prostora sportskog igrališta, čime je ujedno sprovedeno bezbednosno odvajanje gledalaca od sportista.

Tribine za gledaoce su podeljene na četiri sektora, tri glavne tribine: istočna, zapadna i južna, koje pripadaju nivou partera, i severna tribina, koja je locirana na galeriji, odnosno na nivou prve etaže na koti +4,00 m.

Konačno, pristup gledalaca sedištima se odvija sledećom putanjom: od glavnog ulaza, preko ulaznog hola, do izlaza na tribine, zatim preko horizontalnog komunikacionog prstena i vertikalnih koridira – tribinskih stepeništa, do samih sedišta. Pristup tribinskom prostoru na galeriji odvija se od centralnog ulaznog hola preko vertikalnih komunikacija, lociranih na istočnoj i zapadnoj strani hola, do tribine sa sedištima.

Tribine su tako organizovane da omogućavaju korišćenje punog kapaciteta dvorane u trenucima muzičkih i drugih spektakla.

Na nivou galerije, neposredno iza tribinskog prostora, nalazi se otvorena galerija-balkon predviđena za okupljanje igrača i obraćanje navijačima na manifestacionom trgu u trenucima klupskih proslava. Sedišta za gledaoce u svim tribinskim sektorima su za sedenje, sa naslonom visine 40,0 cm, i fiksirana su za podlogu.

U okviru istočne tribine predviđen je poseban prostor za medije, sa obezbeđenim posebnim ulazom i pristupnom komunikacijom. Deo tribine namenjen medijima je direktno povezan preko horizontalnog koridora sa salom za konferencije, čime je omogućen efikasan i jednostavan dolazak novinara iz prostora dvorane na konferenciju za štampu nakon utakmice.

Tribina za VIP gledaoce, izdignuta iznad nivoa tribina gledalaca i odvojena ogradom, locirana je u pravcu centralne linije terena na vrhu istočne tribine. Pristup VIP gledalaca tribini obezbeđen je posebnim, izdvojenim koridorom koji direktno povezuje ovu tribinu sa VIP zonom na nivou prve etaže u okviru klupskog dela objekta.

Sigurnosni koncept je primaran na savremenim sportskim igralištima, tako da je u okviru projekta posvećena velika pažnja bezbednosti svih aktera sportskih manifestacija kako sportista, tako i gledalaca. Predviđene mere zaštite od ulaska navijača na igralište ne predstavljaju prepreku za navijače u slučaju opasnosti ili evakuacije.

Organizacija podtribinskog prostora

U podtribinskom prostoru, na istočnoj i zapadnoj strani objekta, predviđeni su sledeći sadržaji:

• ostave za sportske i ostale rekvizite
• mesta za osveženje sa sendvič-šankom
• sanitarne prostorije.

Pristup podtribinskom prostoru je omogućen horizontalnim koridorima, dimenzionisanim u skladu sa kapacitetom objekta i bezbednosnim zahtevima.

Podtribinski prostor na istočnoj i zapadnoj strani je zbog lakšeg korišćenja i orijentacije korisnika/gledalaca organizovan simetrično: u središnjem delu su locirani sanitarni prostori – muški i ženski, sendvič-barovi su locirani na južnoj strani, dok su ostave za sportske rekvizite, sa obezbeđenim pristupom motornim vozilima, locirani na severnoj strani podtribinskog prostora.

Dimenzionisanje sanitarnih prostorija izvršeno je prema kapacitetu i prema važećim standardima za ovakvu vrstu objekata. Sendvič-barovi su tako postavljeni da ne ometaju kretanje gledalaca kroz podtribinski prostor.

Organizacija sadržaja namenjenih akterima sportskih događaja

Timske svlačionice za sportiste

Timske svlačionice su locirane u prizemlju ispod južne tribine, u delu klupskih prostorija, u okviru privatne, zaštićene zone se direktnim pristupom iz spoljnog prostora i iz koje je omogućen bezbedan izlaz sportista na igralište. Izlaz na sportski teren postavljen je u uglu igrališta, što je, prema standardima FIBA, jedan od najidealnijih položaja.

Pristup gledalaca i medija u zonu namenjenu sportistima nije omogućen. Predviđene su četiri svlačionice za sportiste, čime je obezbeđena mogućnost održavanja neutralnih utakmica i turnira sa četiri tima. Svlačionice prvog tima i gostujućeg tima su locirane ispod južne tribine, dok su dve svlačionice namenjene mlađim kategorijama i za komercijalnu upotrebu locirane uz komercijalni ulaz, na zapadnoj strani objekta.

Svlačionica prvog tima i gostujućeg tima su iste veličine i sa istom opremom i komforom, dok su svlačionice namenjene timovima nižeg uzrasta i za komercijalnu upotrebu nižeg ranga opreme. U sastavu glavnih svlačionica predviđeni su sledeći sadržaji:

• prostor svlačionice kapaciteta 15 igrača
• TV-set za taktičku pripremu utakmice
• prostor za masažu
• prostor za tuširanje
• sanitarni prostor

Pristup timskim svlačionicama, dvorani za treninge i izlazak na teren rešeni su odvojenim (prljavim i čistim) koridorom. Svlačionice imaju poseban koridor za izlazak na teren, tako da se timovi spajaju neposredno pred tunelom, odnosno pred izlazak na igralište. Izlaz na igralište je zaštićen od gledalaca pomoću demontažnog „teleskop“ tunela.

Susret igrača i trenera oba tima i službenih lica utakmice sa medijima obezbeđen je direktnim horizontalnim koridirom koji povezuje prostore svlačionica sa salom za konferencije.

Prostor za službena lica sportskog događaja

Održavanje sportskih utakmica visokog takmičarskog ranga zahteva definisanje posebnih prostorija za službena lica sportskog događaja. Zbog ekonomičnosti i specifičnosti korišćenja ovih prostorija u pogledu malog stepena zauzetosti izvršeno je superponiranje kompatibilnih funkcija u okviru dve posebne prostorije.

Jedna prostorija predviđena je za klupsku ambulantu, dok je druga prostorija namenjena trenerima angažovanim u klubu i službenim licima sportskog događaja. Kancelarija trenera se u trenucima održavanja utakmica ustupa na korišćenje službenim licima, odnosno sudijama i delegatu utakmice. Prostorije su međusobno povezane za slučaj potreba proširenja kapaciteta klupske ambulante.

Osnovne karakteristike ove grupe prostorija su sledeće:

– locirane su neposredno uz timske svlačionice
– imaju zaštićen i direktan izlaz na igralište
– nepristupačne su za gledaoce i medije
– u sastavu ovih kancelarija predviđeni su sanitarni prostor i prostor za tuširanje

Pomoćna sportska hala za treninge i komercijalnu upotrebu

Dvorana za treninge, dimenzija standardnog košarkaškog igrališta, predviđena je prvenstveno za treninge i zagrevanje igrača prvog tima i gostujućeg tima pred početak utakmice. Takođe, dvorana je namenjena za treninge mlađih kategorija kluba, kao i za komercijalnu upotrebu, kao sala za iznajmljivanje rekreativnim korisnicima.

Na osnovu ovakve namene određen je optimalan položaj sale između svlačionca prvog tima i svlačionica za komercijalnu upotrebu.

Predviđeno je da se sala može koristiti nezavisno od rada ostalih delova objekta, tako da, osim posebnog ulaza, ima i zasebnu kontrolnu i informacionu službu lociranu u ulaznom holu.

Prostorije uprave kluba

Prostorije uprave kluba izdvojene su u poseban dvoetažni deo objekta, lociran na južnoj strani dvorane. U privatnoj, izolovanoj zoni parcele, između objekta Sportske dvorane i postojeće tribine fudbalskog stadiona, predviđena je parking zona za zaposlene u klubu. Neposredno uz parking za zaposlene postavljen je ulaz u upravni deo.

Prostorije uprave kluba nalaze se delom na prizemnoj etaži i delom na prvom spratu, na koti +4,00 m. Prostorna distribucija programskog sadržaja upravnog dela objekta sprovedena je u skladu sa funkcionanim potrebama i potrebnim relacijama sa glavnim delom objekta.
Programski sadržaj upravnog dela objekta je sledeći:

Osnova prizemlja:

– ulazni hol sa kontrolnim i informacionim pultom
– višenamenska sala – pres centar, muzej kluba, svečana sala
– sanitarne prostorije
– vertikalna komunikacija.

Osnova prve etaže:

– kancelarija predsednika kluba
– kancelarija tehničkog direktora kluba
– kancelarija sekretarice predsednika kluba
– VIP svečana sala, sala za sastanke
– kancelarija sekretara kluba
– kancelarija marketing službe
– kancelarija šefa finansijske službe
– sanitarne prostorije
– kafe-bar
– vertikalna komunikacija.

Na prizemnoj etaži upravnog dela objekta nalazi se ulazni hol sa kontrolnom i informacionom službom i višenamenska sala. Iz razloga ekonomičnosti korišćenja prostora predviđeno je više kompatibilnih načina korišćenja jednog istog prostora, tako da je sala predviđena za sledeće namene:

• pres centar

Neposredno pred početak i nakon završetka utakmice višenamenska sala ima funkciju medija-centra namenjenog održavanju konferencija za štampu. Položaj sale je određen tako da omogućava najkraći i najjednostavniji pristup kako novinara iz zone medija na istočnoj tribini, tako i pristup sportista i drugih aktera sportskog događaja iz dela sa timskim svlačionicama.

• trofejna sala i muzej kluba

Sala je predviđena kao mesto izlaganja osvojenih trofeja svih kategorija kluba i kao mesto reprezentacije značajnih događaja, dresova sportista, suvenira i drugih značajnih i za istoriju kluba važnih eksponata.

• svečana sala – sala za sastanke

Predviđeno je da se sala, koja ima kapacitet od 140 sedećih mesta, koristi za održavanje većih sastanaka kao što su sednice upravnog odbora ili razne klupske manifestacije.

Na prvom spratu se nalaze sve kancelarije uprave kluba neophodne za kvalitetno poslovanje kluba.

Iznad prostora višenamenske sale predviđena je VIP zona i kancelarije predsednika i tehničkog direktora kluba sa pratećom sekretarskom službom. U okviru ove zone nalazi se reprezentativni hol koji je preko horizontalnog koridora direktno povezan sa VIP tribinom na istočnoj strani sportske dvorane.

Na zapadnoj strani, iznad ulaza za komercijalne korisnike nalaze se kancelarije finansijske i marketing službe kluba i manja sala za sastanke.

Preko velikih zastakljenih površina reprezentativnog hola, omogućena je vizuelna veza zone uprave sa prostorom glavne sportske dvorane, čime je znatno povećana atraktivnost reprezentativnog hola VIP zone, odnosno upravne zone kluba.

Arhitektonsko oblikovanje sportske dvorane Laktaši

Arhitektonsko oblikovanje Sportske dvorane Laktaši nastalo je kao rezultat postavljenog cilja da se koncept događaja predstavi kao otvoren, dinamičan i svima dostupan sistem. Otvoreni prostorni koncept dvorane istovremeno najadekvatnije iskazuje društvene potrebe za reprezentacijom i uključivanjem u savrmene procese regionalnih integracija.

Novitet u oblikovnom smislu predstavlja napuštanje klasičnog zatvorenog korpusa objekta i postavljanje savremenog otvorenog prostornog koncepta.

Uobičajeno rešenje oblikovanja velikih auditorijuma, bilo sportskih ili kulturnih, kako ističe Arsić, prati „neprikosnoveni“ američki stav – da mesta spektakla, sportskih ili umetničkih, moraju biti zatvorena u mračne „bunkere“ u kojima se proizvodi predstava, konzumira spektakl i isključivo ostvaruje profit“. [7]

Nasuprot ovakvom krutom konceptu klasične sportske dvorane postavljen je otvoreni prostorni koncept Sportske dvorane Laktaši.

Velika staklena opna odražava postavku otvorenog prostornog koncepta objekta, preko koje su spoljni i unutrašnji prostor povezani u jedinstvenu celinu. Unutrašnji prostor dvorane nije tajna, nije nešto što treba sakrivati, to je lep dinamičan događaj koji se odvija u atraktivnom prostoru i koji teži da bude viđen.

Objekat Sportske dvorane Laktaši, i pored neophodnog velikog volumena, iskazuje lakoću, prozračnost i eleganciju. U trenucima odvijanja sportskih ili drugih događanja, sa punim tribinama i velikim stepenom osvetljenja objekat se tranformiše u izuzetan vizuelni spektakl, što dodatno utiče na povećanje ukupne atraktivnosti objekta i u bliskoj budućnosti, celog sportsko-rekreativnog kompleksa.

Objekat je osno simetričan, što je sa jedne strane rezultat potreba sportskog događaja, dok je sa druge strane u skladu sa konceptom dostojanstvenosti i društvene reprezentacije.

Koncept konstruktivnog rešenja sportske dvorane Laktaši

Konstruktivno rešenje objekta, pored funkcionalno-organizacione sheme i arhitektonsko-oblikovnog koncepta, predstavlja treću značajnu specifičnost objekta Sportske dvorane Laktaši.

Primarni konstuktivni sklop čine četiri armirano-betonska jezgra i drvene konstruktivne rešetke na rasponu od 50,0 i 32,0 m. Osnovni noseći elementi, u ovom slučaju armirano-betonska jezgra, nisu postavljeni na uobičajenim mestima – iza tribina za gledaoce, već na uglovima tribina, čime je, za ovaj kapacitet objekta, ukupni raspon u oba pravca smanjen za približno 20,0–25,0 m.

Ostvareni rasponi od 50,0 i 32,0 m su minimalni mogući rasponi za višenamensku sportsku dvoranu i neznatno su veći od osnovnih dimenzija igrališta koje iznosi 44,0 m x 26,0 m. Primenom ovakvog koncepta konstruktivnog rešenja, konstruktivni rasponi su svedeni na apsolutni minimum, što je omogućilo, umesto armirano-betonske ili čelične, primenu drvene-lamelirane konstrukcije.

Na ovaj način ostvarene su značajne investicione prednosti kako u pogledu smanjenja finansijskih ulaganja u procesu izgradnje objekta, tako i u procesu održavanja objekta tokom perioda eksploatacije.

Krovna konstukcija je postavljena na visini od 14,0 m od kote parketa igrališta, što je definisano propisima FIBA za ovakvu vrstu objekata.

Specifičnost objekta jeste činjenica da primenjeni lamelirani nosač na rasponu od 50,0 m predstavlja najveći realizovani raspon drvenog konstruktivnog elementa u regionu.

Konstruktivni sistem kao oblikovani element unutrašnjeg prostora dvorane

Rešenje konstruktivnog sklopa predstavlja nedeljivu celinu sa arhitekturom objekta, gde konceptom unutrašnjeg arhitektonskog rešenja konstrukcija objekta postaje glavni oblikovni i estetski element enterijera dvorane. Krovnu konstrukciju formiraju, osim već navedenih primarnih rešetkastih nosača, puni nosači od lameliranog drveta, lučnog oblika na rasponu od 32,0 m.

Potkonstrukciju krovnog pokrivača čine takođe elementi od lameliranog drveta na rasponu od 3,0 i 4,0 m. Krovni pokrivač je krovni panel od trapeznog lima debljine 12,0 cm. Elegantna, unutar objekta vidljiva konstrukcija krova formira skladan ritam sa vertikalama stubova na fasadama objekta.

Temeljenje objekta je projektovano na temeljnim trakama i temeljnim stopama, međusobno povezanim temeljnim gredama.

Projektovanje i izgradnja sportske dvorane Laktaši

Idejni i glavni projekat Sportske dvorane Laktaši rađeni su tokom 2007. i 2008. godine u okviru arhitektonskog biroa Projekt a. d. Banja Luka.
Autor idejnog rešenja i glavni odgovorni projektant je arhitekta Mihailo Lujak. Učesnici u izradi projekta su:

• arhitektura – arhitekte Mihailo Lujak, Sanja Đurić i Stojan Vujatović i građevinski tehničar Jadranka Ćetković; 3D kompjuterska vizuelizacija – arhitekta Aleksandar Kušić
• konstrukcija – građevinski inženjeri Aleksandar Bjelajac, Bojan Bjelajac i Stojan Milunović i građevinski tehničari Ivan Velicki i Mirko Vejinović
• hidrotehnika – građevinski inženjer Dragan Čvoro
• termotehničke instalacije – mašinski inženjeri Svjetlana Ćejić i Zoran Janković
• elektroinstalacije – inženjer elektrotehnike Igor Škipina
• realizacija objekta, poverena građevinskom preduzeću Niskogradnja d. o. o. iz Laktaša, trajala je u periodu 2008–2010. godine.

Objekat su 06. 10. 2011. godine svečano otvorili predsednik Republike Srpske Milorad Dodik i načelnik opštine Laktaši Milovan Topolović. Ceremoniji svečanog otvaranja prisustvovali su mnogi proslavljeni košarkaši i košarkaški stručnjaci i funkcioneri iz Srbije, Hrvatske, Slovenije i Crne Gore. Dvorana je svečano otvorena prijateljskom košarkaškom utakmicom, održanom pred prepunim tribinama, između domaćeg tima Igokea iz Laktaša i petostrukog šampiona Evrope Panatenaikos iz Atine.

Autor projekta nagrađen je priznanjem Zaslužni građanin, koju je dodelio predsednik Skupštine opštine na svečanoj ceremoniji prilikom obeležavanja Dana Opštine Laktaši, 23. aprila 2012. godine.

Literatura

[1] [2] [7] Arsić, P. (2009). Planiranje, projektovanje, izgradnja i korišćenje sportsko-rekreativnih kompleksa, Savremeno graditeljstvo, br. 02. 2009. str. 30–45
Lefebvre, H. (1974). The producion of space. Translated by Donald Nicholson-Smith. Oxford: Blackwell Publishing Ltd, 1991.
Diener, R. etal. (2006) ETN Studio Basel Contemporary City Institute. Switzerland: An Urban Portrait, Translated by Steven Lindberg. Basel: Birkhäuser.
[6] Baudrillard, J. i Nouvel, J. (2000). The Singular Objects of Architecture, Minneapolis: University of Minnesota Press.

 

Autor: Mihailo Lujak

Unutrašnja arhitektura